Για τον Μιχάλη Ράπτη // Pablo

     ΑΠΟΨΕΙΣ      

Μιχάλης Ράπτης (Αλεξάνδρεια 1911 – Αθήνα 1996) | EUROKINISSI

του Παναγιώτη Νούτσου*

Φέτος συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τον θάνατο του Μιχάλη Ράπτη (Αλεξάνδρεια 1911 – Αθήνα 1996), τον οποίο γνώρισα από κοντά το 1983 συμμετέχοντας στο Διεθνές Σεμινάριο «O Karl Marx και η εποχή μας» που ο ίδιος οργάνωσε, με την ανακοίνωση: «Για την επικαιρότητα της φιλοσοφίας του Marx» (ομότιτλο άρθρο μου είχε δημοσιευτεί ήδη στην Αυγή˙ 25/3/1983).

Εκτοτε, στο πλαίσιο της ζωντανής μας επικοινωνίας θα μπορούσα να συγκρατήσω τα εξής. Ο Μιχάλης Ράπτης // Pablo, για τον οποίο αφιέρωσα πολλές σελίδες των δύο τελευταίων τόμων της Σοσιαλιστικής Σκέψης, εξετίμησε θετικά το ποίημα «Ιωσήφ ή Λέων;» από τα Φιλοσόφου πάθη (1991: 39):

Λέων ή Ιωσήφ;

Γυμνάσματα ιστορικής

αναστροφής

στο σούρουπο· των γεγονότων

Ο Μιχάλης, με τον οποίο τον χειμώνα του 1987/1988 -στο Caffé Zimmer, στη δυτική όχθη του Σηκουάνα- παρακολουθούσαμε από κοντά τι θα συμβεί δυο χρόνια αργότερα στη Σοβιετική Ενωση και στις «Λαϊκές Δημοκρατίες» της Ανατ. Ευρώπης, είχε σταθεί στο τετράστιχο: «Ιωσήφ ή Λέων;».

Ανυπόκριτα είχε συγκατανεύσει ότι εκείνο που θα απομείνει απ’ αυτή τη σύγκρουση ιδεών και εξουσίας θα μπορούσε να διατηρεί, στον αιώνα που άρχιζε, μεθοδολογική απλώς αξία για ανάλογα επαναστατικά εγχειρήματα, όταν και όποτε αυτά υπάρξουν. Με πρωτοβουλία μου, που τον παραξένεψε χωρίς να την απορρίψει, αποφασίστηκε από τα αρμόδια συλλογικά όργανα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων να αναγορευτεί ο Pablo επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας.

Στο τομίδιο που επιμελήθηκα (Για τον Μιχάλη Ράπτη) δημοσιεύτηκαν τα σχετικά ψηφίσματα, η Laudatio, η αντιφώνηση που ετοίμασε ο τιμώμενος και ο επικήδειος που εκφώνησα (21/2/1996) στον στερνό αποχαιρετισμό του.

Εξάλλου και η ίδια η πολιτική του πράξη και ό,τι την αποσαφήνιζε θεωρητικά (στα περιοδικά «IV e Internationale» και «Sous le drapeau du Socialisme» ή σε αυτοτελή βιβλία) ήταν ενέργημα απομυθοποιού της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, ενείχε δηλαδή μια αξία μεθοδολογική με στόχο την υποστήριξη της «αέναης Τελειοποίησης του καθενός μας ως κοινωνικού ατόμου».

Στο τέλος τέλος μια τέτοια αποτίμηση θα ήταν σύμφωνη με το κεντρικό θεώρημα του Pablo, την «αυτοδιαχείριση», προφανώς και με την αυτοδιαχείριση των προοπτικών που διανοίγουμε στον αιώνα που κατέφτασε.

Πάντως σε δυο συνέδρια που οργάνωσα, ένα στα Γιάννινα (24-28/9/1992) και ένα στην Αθήνα (16-18/9/1994), από τους πρώτους καλεσμένους ήταν ο Ράπτης. Στο δεύτερο συνέδριο μαζί μας ήταν και ο Περικλής Κοροβέσης με τον οποίο συνυπάρξαμε στο Παρίσι επίσης των ετών 1987/1988.

Στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του «Νοσταλγία μνήμης» επιστρέφει στη συνάντηση του με τον Αντώνιο Ράμπλο, δηλαδή τον «μύθο της Διαρκούς Επανάστασης», στην αίθουσα των Φαγιούμ, στο Λούβρο, με σκοπό να καταθέσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα βασανιστήρια.

Καθώς επίσης και στις πρώτες μέρες της Μεταπολίτευσης, στην Αθήνα πια, όταν οι σύντροφοί του «ενθουσιάστηκαν που γνώριζαν» τον Πάμπλο, αυτό το «μυθικό πρόσωπο με την εμφάνιση του Εγγλέζου αριστοκράτη», συνομιλητή του Κάστρο και του Γκεβάρα (1999: 92, 167/168).

Κατά την πολυετή συγγραφική του δραστηριότητα, ο Ράπτης εστιάζει το θεωρητικό του ενδιαφέρον στους εξής πόλους:

• α) στην κατηγορία της ολότητας ως ερμηνευτικού πλαισίου όσων διαδραματίζονται στο σύγχρονο κόσμο
• β) στην επακρίβωση των αντιθέσεων που δομούν αυτήν την ολότητα, με τους επιμέρους δείκτες της καθεμιάς
• γ) στην ανασυγκρότηση της μακράς «αλυσίδας» που συνέχει τη διαδοχή των ιστορικών γεγονότων
• δ) στην έγκαιρη σύλληψη της ιδιομορφίας του «γραφειοκρατικού» φαινομένου˙
• ε) στην ορθή στάθμιση των όρων συνάφειας «κέντρου» - «περιφέρειας», χωρίς να απολυτοποιείται το πρώτο ούτε να υποτιμάται το δεύτερο σκέλος αυτής της συνάφειας˙
• στ) στο αίτημα της «δημιουργικής διαλεκτικής προσαρμογής» που οφείλει να επιδεικνύει πάντοτε η κοινωνική και πολιτική σκέψη˙
• ζ) συναφώς, στην αποτίναξη κάθε «δογματικής υποθήκης» που θα τη δέσμευε σε παρωχημένα σχήματα˙
• η) στην ανάγκη εδραίωσης μορφών αυτοδιαχείρισης για την αναζωογόνηση του κοινωνικού ιστού
• θ) στην αξίωση η πρακτική δράση να συνιστά το φυτώριο των «στοιχείων του αέναου εμπλουτισμού της θεωρητικής σκέψης»
• ι) στην αναγωγή του διανοουμένου σε «απομυθοποιό» των πτυχών της κοινωνικής ζωής και τέλος
• ια) στην απαίτηση η κοινωνική και πολιτική θεωρία να αποδεικνύει σε κάθε έκφανση της τον «κριτικό» και «δημιουργικό» χαρακτήρα της.

Οι αντιλήψεις αυτές, που διαχέονται σε όλο το συγγραφικό έργο του Ράπτη και με τη σύστοιχη τεκμηρίωσή τους συνθέτουν την ιδιοσυστασία του ως κοινωνικού και πολιτικού διανοητή, συζητήθηκαν ευρύτατα τόσο στη χώρα μας όσο και στο διεθνές πλαίσιο των συναφών αναζητήσεων (με τα ψευδώνυμα, εκτός από το Pablo, Σπέρος, Gabriel, Molitor, J.P. Martin, Murat, Mike, Abdelkrim, Jerôme, Pilar, Vallin).

* ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

http://www.efsyn.gr/arthro/gia-ton-mihali-rapti

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Διάλογος–δρόμος προς την αλήθεια. Κανόνες
Το «Αρχείον Μαρξισμού» και οι τροτσκιστές